دوره 12، شماره 1 - ( 3-1404 )
جلد 12 شماره 1 صفحات 60-43 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Saatchi A. Factors affecting the application of copyright laws in digital libraries. Human Information Interaction 2025; 12 (1)
URL: http://hii.khu.ac.ir/article-1-3199-fa.html
URL: http://hii.khu.ac.ir/article-1-3199-fa.html
ساعتچی علی، قنبری حدیثه، میری انیس. مولفه های موثر بر کاربرد قوانین حق مولف درکتابخانه‌های دیجیتال. تعامل انسان و اطلاعات. 1404; 12 (1)
گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران & گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.
چکیده: (960 مشاهده)
هدف: افزایش کمی و کیفی کتابخانه‌های دیجیتال، پدیده‌ای است که در پاسخ به نیاز روزافزون جامعه در جهت دستیابی به اطلاعات به وجود آمده است. این مقاله با هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر در کاربرد قوانین حق مؤلف در کتابخانه‌های دیجیتال تدوین‌شده است.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر، ازنظر هدف کاربردی و نوع جمع‌آوری داده‌ها، کیفی و از نوع روش فراترکیب انجام شد. همچنین ابزار گردآوری داده‌ها و اطلاعات، مقالات علمی پژوهشی منتشرشده در نشریات معتبر فارسی و انگلیسی در12سال اخیر بود. از 342 مقاله استخراج‌شده طی مراحل فراترکیب، 58 مقاله با استفاده از کلیدواژه‌های فارسی حق مؤلف، مالکیت فکری، کتابخانه دیجیتال و کلیدواژه‌های انگلیسی Copyright,intellectual property,digital libraries در پایگاه‌های اطلاعاتی نورمگز، مگیران،SID Science Direct, Emerald, Springer EBSCO, SEVIER, Wiley انتخاب گردید. در این پژوهش ابتدا برای تمام عوامل استخراج‌شده از مطالعات پیشین، کدی در نظر گرفته و سپس با در نظر گرفتن مفهوم هر یک از کدها، در یک مفهوم مشابه دسته‌‌بندی شدند. برای کنترل کدها و مقوله‌های استخراجی از دو کدگذار استفاده شد و شاخص موردنظر در این زمینه، شاخص «کاپا»ست.
یافته‌ها: بر اساس تحلیل‌های صورت‌گرفته به کمک روش تحلیل محتوا، درمجموع، تعداد 8 مقوله اصلی (سیاست‌گذاری ، ماهیت محتوا، توسعه فناوری، حمایت از استفاده‌کنندگان، حمایت از پدیدآورندگان، تولیدکنندگان محتوا، ماهیت استفاده، فرهنگ‌سازی ) و 18مقوله فرعی برای حق مؤلف در کتابخانه دیجیتال کشف و استخراج شد. برای رتبه‌بندی عوامل از آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج آزمون نشان داد؛ در این آزمون بیشترین مقدار میانگین 12/84است، بدین ترتیب عامل «توسعه فناوری‌ها» از بالاترین درجه اهمیت و رتبه اول برخوردار است. همچنین عوامل «ماهیت استفاده » و «حمایت از پدیدآورندگان » به‌عنوان رتبه دوم و سوم اهمیت قرار دارند. از طرف دیگر عوامل «ماهیت محتوا»، «تولیدکنندگان محتوا» و «حمایت از استفاده‌کنندگان» به ترتیب از کمترین درجه اهمیت برخوردار هستند.
نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان می‌دهد، قوانین حق مؤلف در کتابخانه‌های دیجیتال با کتابخانه‌های سنتی تفاوت زیادی دارند. بر اساس نتایج پژوهش، کتابخانه‌های دیجیتال برای ارائه خدمات به کاربران خود باید نیازمندنگرشی ژرف‌‌تر درزمینه قوانین حق مؤلف باهدف رعایت حقوق تولیدکنندگان و استفاده‌کنندگان منابع اطلاعاتی هستند.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر، ازنظر هدف کاربردی و نوع جمع‌آوری داده‌ها، کیفی و از نوع روش فراترکیب انجام شد. همچنین ابزار گردآوری داده‌ها و اطلاعات، مقالات علمی پژوهشی منتشرشده در نشریات معتبر فارسی و انگلیسی در12سال اخیر بود. از 342 مقاله استخراج‌شده طی مراحل فراترکیب، 58 مقاله با استفاده از کلیدواژه‌های فارسی حق مؤلف، مالکیت فکری، کتابخانه دیجیتال و کلیدواژه‌های انگلیسی Copyright,intellectual property,digital libraries در پایگاه‌های اطلاعاتی نورمگز، مگیران،SID Science Direct, Emerald, Springer EBSCO, SEVIER, Wiley انتخاب گردید. در این پژوهش ابتدا برای تمام عوامل استخراج‌شده از مطالعات پیشین، کدی در نظر گرفته و سپس با در نظر گرفتن مفهوم هر یک از کدها، در یک مفهوم مشابه دسته‌‌بندی شدند. برای کنترل کدها و مقوله‌های استخراجی از دو کدگذار استفاده شد و شاخص موردنظر در این زمینه، شاخص «کاپا»ست.
یافته‌ها: بر اساس تحلیل‌های صورت‌گرفته به کمک روش تحلیل محتوا، درمجموع، تعداد 8 مقوله اصلی (سیاست‌گذاری ، ماهیت محتوا، توسعه فناوری، حمایت از استفاده‌کنندگان، حمایت از پدیدآورندگان، تولیدکنندگان محتوا، ماهیت استفاده، فرهنگ‌سازی ) و 18مقوله فرعی برای حق مؤلف در کتابخانه دیجیتال کشف و استخراج شد. برای رتبه‌بندی عوامل از آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج آزمون نشان داد؛ در این آزمون بیشترین مقدار میانگین 12/84است، بدین ترتیب عامل «توسعه فناوری‌ها» از بالاترین درجه اهمیت و رتبه اول برخوردار است. همچنین عوامل «ماهیت استفاده » و «حمایت از پدیدآورندگان » به‌عنوان رتبه دوم و سوم اهمیت قرار دارند. از طرف دیگر عوامل «ماهیت محتوا»، «تولیدکنندگان محتوا» و «حمایت از استفاده‌کنندگان» به ترتیب از کمترین درجه اهمیت برخوردار هستند.
نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان می‌دهد، قوانین حق مؤلف در کتابخانه‌های دیجیتال با کتابخانه‌های سنتی تفاوت زیادی دارند. بر اساس نتایج پژوهش، کتابخانه‌های دیجیتال برای ارائه خدمات به کاربران خود باید نیازمندنگرشی ژرف‌‌تر درزمینه قوانین حق مؤلف باهدف رعایت حقوق تولیدکنندگان و استفاده‌کنندگان منابع اطلاعاتی هستند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
